میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

نبرد دو دریاسالار امپراطوری آفتاب و روسیه تزاری

دریاسالار توگو بر روی پل رزمناو میکاسا در هنگام آغاز نبرد تسوشیما در سال1905. پرچم نشانه حرف "زد" -که مشخصه ناوگان است- برافراشته شده است.

در انتظار ناوگان بالتیک

زمانی که جنگ در فوریۀ 1904 میلادی آغاز شد ، ناوگان بالتیک در چنان وضعیتی ضعیفی به سر می برد که در عمل به کار شرکت در عملیات های جنگی نمی خورد . دربارۀ این که آن را به کجا باید فرستاد ، وحدت نظر وجود نداشت و سفارش چهار کشتی جنگی نو نیز حرکت آن را به تاخیر انداخت . سرانجام ناوگان به فرماندهی دریاسالار زینووی راژدِستوینسکی درپانزدهم اکتبر به راه افتاد . این ناوگان تقریباً پنجاه کشتی داشت ، اما برخی از آنها بسیار کهنه و از جهت کارایی نامطمئن بودند و این درحالی بود که که جدیدترین هایشان نیز هنوز آزمایش دریایی خود را به پایان نرسانده بودند . تجربۀ افسران و ناوی های آن ها عموماً کم بود و در زضمن دشواری دیگری هم در پیش بود . کشتی ها برای طی مسیر به زغال سنگ نیاز داشتند اما بیشتر ایستگاه های زغال سنگ در مسیر به انگلیس تعق داشتند که در سال 1902 میلادی با ژاپن پیمان دفاعی امضا کرده بود .

به این ترتیب روس ها از فایدۀ آن ها محروم می ماندند . در نتیجه ناگریز از بارکردن زغال سنگ اضافی شدند . نه تنها وضعیت موجود آنان را به زحمت انداخت ، بلکه مقدار زیاد زغال سنگ در کشتی ها هدایت آن ها را دشوار ساخت . این دشواری وقتی ناوگان به حرکت درآمد اتفاق افتاد . یکی از کشتی ها به گِل نشست ودیگری با یک کشتی اژدرافکن برخورد کرد.

یک بار در مِه دریای شمال ، ناوگان روس ها به قایق های ماهیگیری انگلیسی برخورد . روس ها به تصور آن که اژدرافکن های ژاپنی در بین آن ها هستند ، بر روی آن ها آتش گشودندو چند قایق را غرق کردند . این موضوع برای روس ها ناراحت کننده بود و بایستی غرامت سنگینی بابت آن می پرداختند . دریاسالار روسی سپس کشتی های کندروتر را به مدیترانه و آبراه سوئز فرستاد و بقیه از دماغۀ امید نیک به راه خود ادامه دادند . وقتی به ماداگاسکار که محل تلاقی دو ناوگان بود رسیدند ، دریاسالار خبرهای بدی شنید .

ژاپنی ها در بیست و ششم نوامبر 1904 میلادی بار دیگر به سنگرهای دفاعی پورت آرتور حمله کرده بودند . این نیز همانند حملۀ پیشین در ساحل انجام گرفته بود ، اما آن ها سرانجام به تسخیر تپۀ بسیار مهم 203 متری مشرف به بندر مصمم شدند . آنان به حمله های خود ادامه دادند و آخرین لایۀ دفاعی هم به سرعت در هم شکسته شد. راژدِستوینکسی ، که دیگرناوگان خاور دوری نبود که او به آن بپیوندد ، با دانستن این که خود به تنهایی نمی تواند پیروز شود ، به دولت متبوع خود پیشنهاد داد که راهش را به سوی ولادی وستوک بگرداند و خط ارتباطی ژاپنی ها با منچوری را ، که کوراپاتکین هنوز در آنجا مشغول جنگ بود ، تهدید کند . دولت روسیه با این پیشنهاد موافقت کرد .

مسیر ناوگان بالتیک تا دریای ژاپن

به هم پیوستن دوبارۀ ناوگان روسیه خیلی بیش تر از آنچه انتظار می رفت طول کشید و تا دهم مارس نتوانست از اقیانوس هند بگذرد که در آن روز هم شکست دیگری برای نیروهای مسلح روسیه پیش آمد . در آخرهای ژوئیه کوراپاتکین با تشکیل ارتشی بالغ بر سیصد هزار نفر برای حملۀ دیگری بر سه ارتش اویاما آماده شد ، پیش از آن که نوگی ، مست از پیروزی پورت آرتور ،، بتواند به او بپیوندد. نبرد در کولاک و بوران آغاز شد و روس ها تقریباً خیلی خوب نفوذ کردند ، اما در استفاده از موفقیتشان ناکام ماندند و اویاما دست به ضد حمله زد . روس ها مات شدند . سپس کوراپاتکین به موکدن عقب کشید و آنجا را موضع خود ساخت .

ژاپنی ها در بیست و یکم فوریه حمله آن را آغاز کردند و از جبهۀ 65 کیلومتری روس ها بر جناح راست ایشان متمرکز شدند.در طول دو هفته و به رغم چندین ضد حملۀ روس ها ، این جناح به تدریج متلاشی شد . ارتباط کوراپاتکین با مرکز خود سرانجام مورد تهدید قرار گرفت و در دهم مارس او شروع به عقب نشینی به سوی هاربین کرد . اکنون چشم امید روس ها برای نجات این وضعیت فقط به راژدستوینسکی دوخته شده بود .

توپهای 12اینچی جلوی نبردناو میکاسا، کشتی سرفرماندهی دریاسالار توگو

دریاسالار تصمیم گرفت راه مستقیم ولادی وستوک را در پیش گیرد . این مسیر از تنگه تسوشیما (امروز بیش تر به تنگه های کره شهرت دارد) می گذشت که کره را از ژاپن جدا می کنند . او نخست فرمان حرکت به سوی خلیج ون  فونگ واقع در منطقۀ هندوچین فرانسه را داد و کشتی هایش را برای نبرد آماده ساخت . کشتی های حامل زغال سنگش را برای بارگیری به شانگهای فرستاد و در نهم ماه مه وارد دریای جنوب چین شد . خبر رسیدن کشتی های حامل زغال سنگ روسی به شانگهای ، توگو را هشیار ساخت که روس ها احتمالاً از تنگه های تسوشیما عبور می کنند و او ناوگان خود را آماده کرد . راژدِستوینسکی در بیست و هفتم مه با آرایش پشت سرهم در یک خط وارد تنگه شد . توگو با آرایشی مشابه در دهانۀ شمال غربی قرار داشت و از امتیاز سرعتی دوبرابر سرعت روس ها برخوردار بود . او در این وقت چرخشی کرد و به میان خط روس ها زد . روس ها تغییر جهت دادند ، اما بیهوده . سپس باران آتش آغاز شد .

مسیر ناوگان مختلط توگو و ناوگان بالتیک در تنگه تسوشیما

نبرد تسوشیما

قدرت آتش برتر ژاپنی ها ، مهارت های دریانوردی و به کارگیری توپ ها به سرعت به چشم آمدند . شبانگاهان ، سه کشتی جنگی روس غرق شده بودند و خود راژدِستوینسکی هم مجروح شده بود . بقیۀ کشتی های روسی به ناچار برای فرار می کوشیدند و ناوچه ها و اژدرافکن های توگو در پی آن ها بودند . شکست در روز بعد تکمیل شد . همۀ آنهایی که توانستند فرار کنند شش کشتی بودند که وارد بندرهای بی طرف شدند ، یکی به ماداگاسکار و یک ناوچه و دو اژدرافکن هم سرانجام به ولادی وستوک رفتند . این یک شکست از نوع حماسی بود .

صلح پورتسموث و پایان سلطه روسیه تزاری بر سرزمین منچوری

در این برهه ، ایالات متحده برای صلح قدم پیش گذاشت . صلح در پیمان پورتسموث اوت 1905 میلادی رسمیت یافت . ژاپن به هرچه می خواست رسید ، تخلیۀ روس ها از منچوری ، در اختیار گرفتن شبه جزیرۀ لیائو دونگ ، و به رسمیت شناختن نفوذ ژاپن در کره . ژاپن همچنین علاوه بر نیمۀ شمالی ، نیمۀ جنوبی جزیرۀ ساخلین را به دست آورد . شهروندان روسی با یک  شورش عمومی تنفرشان را از مدیریت جنگ نشان دادند . این شورش در بیست و دوم ژانویۀ 1905 میلادی ، وقتی که نیرهای مسلح در سن پترزبورگ بر روی اعتصاب کنندگان آتش گشودند ، آغاز شد و در تمام سال ادامه یافت تا عاقبت سرکوب گردید . البته این شورش تخم خیزش جدی تری را پاشیده بود که داوزده سال بعد به بار نشست . این جنگ دنیا را واداشت که ژاپن را چونان قدرتی مهم به شمار آورد . نیز به جهان توسعه نیافتۀ بعدی نشان داد که «سفیدها» شکست ناپذیر نیستند . در آخر ، نبرد تنگۀ تسوشیما انقلابی در نحوۀ جنگیدن پدید آورد .

پی نوشت :

نبرد تسوشیما نخستین جنگ دریایی ناوگان علیه ناوگان پس از نبرد ناوارینو در سال 1827 به شمار می آید که در آن مجموعۀ کشتی ها انگلیس ، فرانسه و روس ناوگان عثمانی و مصر را در جریان جنگ استقلال یونان شکست دادند . به همین جهت تحلیل های زیادی از این جنگ به عمل آمد و درس های مهمی از آن گرفته شد . درس کلی آن بود که برتری در سرعت و قدرت آتش کشتی های ژاپنی موجب پیروزیشان شد . نتیجه ساختن و رواج یافتن نوعی کشتی جنگی جدید به نام «دریدنات» بود ، هرچند انگلیسی ها پیش از درگرفتن این جنگ به فناوری ساخت آن رسیده بودند . کشتی های جنگی آن دوره سلاح های گوناگونی داشتند، اما بزرگترین توپ های آن ها معمولاً بر روی دو برجک از جلو تا عقب کشتی کار گذاشته می شدند .

ناوگان ژاپن(سفید) در حال اتمام مانور کراسینگ تی

نموداری از تاکتیک کراسینگ تی که توسط ناوگان ژاپن –کشتیهای آبی رنگ- در نبردتسوشسیما بکار رفت.

تسوشیما به روشنی نشان داد که بزرگترین توپ ها آسیب اصلی را وارد کردند ، به ویژه که بین مبداً تا هدف ، میدان برد وسیعی قرار داشت .

بنابراین کشتی های جنگی جدید به چهار یا پنج توپ کالیبر بزرگ دوگانه برجک مجهز شدند ، سلاح های کوچکترشان بسیار کم تر شده و در اصل برای رویارویی با قایق های اژدرافکن طراحی شده بودند . همچنین تغییری بنیادی در تسلط بر شلیک پدید آمده بود . تا زمان جنگ تسوشیما ، توپ های هر کشتی معمولاً به طور انفرادی شلیک می شدند و توپچیان کار هدفگیری را انجام می دادند . دشواری تعیین میزان باروت و دود ناشی از انفجار ، اغلب کار هدفگیری را سخت می کرد . بنابراین در توپ های جدید تمرکز بر روی هدف دیده شده بود . توپ ها به طور گروهی شلیک می شدند و برد و جهتشان به طور ستادی محاسبه می شد.برای بالا بردن حداکثر سرعت ، نوع جدیدی از کشتی هم ساخته شد ، قایق های توپدار که سلاح هایشان بسیار شبیه به کشتی های جنگی بود اما بدنۀ زرهی آن فدای سرعتشان شده بود .

پایان .